بیمارستان شهدای گمنام

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی با توجه به الگوبرداری رفتاری کودکان و نوجوانان از بزرگسالان به والدین تاکید کرد الگوی رفتاری مناسبی برای فرزندان خود باشند و رفتاری همراه با آرامش و اطمینان در پاندمی کرونا داشته باشند.دکتر محمدرضا غفارزاده رزاقی مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی در گفت و گو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  به تشریح نحوه پاسخگویی افراد مختلف نسبت به استرس به تبیین نحوه مدیریت سلامت روان در پاندمی کرونا پرداخت.

این دکترای روانشناسی بالینی با اشاره به نحوه پاسخگویی و مقابله با علایم روانشناختی ناشی از استرس در پاندمی کرونا خاطرنشان کرد:  شیوع بیماری کرونا (COVID-۱۹) برای افراد ختلف استرس زا بود و باعث ایجاد احساسات شدید در بزرگسالان و کودکان شده است. البته افراد مختلف نسبت  به موقعیتهای استرس زا واکنش های متفاوتی نشان می دهند.

 

وی نحوه پاسخگویی به استرس های ناشی از شیوع بیماری هایی نظیر کرونا را وابسته به عواملی نظیر سابقه ابتلا به بیماری های ویروسی و یا سایر بیماری ها در فرد یا خانواده دانست و یادآور شد : برخی از گروهها نظیر سالمندان و مبتلایان به بیماریهای مزمن که بیشتر در معرض خطر ابتلا به کووید ۱۹ قرار دارند استرس بیشتری را در این همه گیری از خود نشان می دهند.

 

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی ؛ کودکان و نوجوانان، کادر بهداشتی و درمانی،  مبتلایان به اختلالات روانی و مصرف کنندگان مواد مخذر، الکل و دخانیات را از دیگر گروههایی عنوان کرد که پاسخ شدیدتری نسبت به استرس ناشی از بیماری کرونا نشان می دهند .

 

نشانه های ناشی از استرس در دوران اپیدمی کرونا

به گفته وی در هنگام شیوع بیماری های عفونی از جمله اپیدمی کووید ۱۹ افراد با توجه به این که نگران سلامتی خود و عزیزانشان هستند ممکن است دچار عوارض متفاوتی از جمله اختلال در ریتم و زمان خواب یا مشکل در هنگام خوابیدن شوند.

 

دکتر غفارزاده تغییر در الگوی تغذیه و غذا خوردن، اختلال  در تمرکز، بروز مشکلات مزمن جسمانی، افزایش مصرف الکل، دخانیات یا سایر داروها را از دیگر رفتارهای افراد در نتیجه استرس ناشی از کرونا عنوان کرد.

 

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی مراقبت از خود و خانواده را راهکار مناسبی برای کاهش استرس ناشی از کرونا برشمرد و توصیه کرد: افراد زمانی را برای استراحت خود در نظر گرفته و از تماشا، خواندن و گوش دادن مکرر به اخبار بیماریها در رسانه ها و شبکه های اجتماعی پرهیز کنند زیرا شنیدن مکرر اخبار ناراحت کننده باعث افزایش استرس و مختل شدن سلامت روان می شود.

 

مراقبت از سلامت، تنفس عمیق، انجام حرکات کششی یا یوگا، ورزش منظم، خواب کافی، تغذیه سالم و متعادل، اجتناب از مصرف دخانیات و الکل از دیگر توصیه های وی برای کاهش استرس بود.

 

دکتر غفارزاده در ادامه ارتباط و گفت وگو با دوستان را دیگر راهکاری موثر برشمرد و توصیه کرد: با توجه به شرایط اپیدمی افراد به صورت مجازی با دوستان خود در ارتباط باشند و با افراد مورد اعتمادشان درخصوص نگرانی ها و  استرسهای خود صحبت کنند.

 

بنا بر تاکید وی درصورتی که استرس فرد برای چندین روز پیاپی در طول فعالیت های روزمره ادامه داشت حتما باید با مراقبان سلامت و کارشناسان سلامت روان در مراکز خدمات جامع سلامت تماس گرفته یا به روانشناس مراجعه کند.

 

روش های کاهش استرس در خود و دیگران 

دکتر غفارزاده به اشتراک گذاشتن حقایق در مورد COVID-۱۹و درک خطر واقعی آن برای خود و افرادی که به آنها اهمیت می دهید را یکی از روشهای کاهش استرس در افراد برشمرد.

 

به گفته وی با اشتراک گذاری اطلاعات دقیق و علمی و موثق در مورد COVID-۱۹هم می توانید  به افراد کمک کنید تا استرس کمتری داشته باشند و همچنین می توانید با آنها ارتباط برقرار کنید.

 

طبق توصیه دکتر غفارزاده افراد باید سعی کنند تا اطلاعات جدیدی در حوزه مدیریت هیجانات و راههای ارتقای سطح سلامت روان خود کسب کنند.

 

توصیه هایی به والدین :

دکتر غفارزاده با اشاره به الگوبرداری رفتاری کودکان و نوجوانان از دیگران گفت: با توجه به این که واکنش های کودکان و نوجوانان تا حدودی براساس مشاهدات رفتار بزرگسالان است، وقتی والدین و افراد بزرگسال در مواجهه با COVID-۱۹رفتاری همراه با آرامش و اطمینان داشته باشند، کودکان نیز از آنان می آموزند.

به گفته وی کودکان ضمن الگوبرداری از رفتار بزرگسالان، آنها را به عنوان پشتیبان خود در نظر گرفته و ضمن تقلید از رفتار آنان نسبت به موقعیت و پیرامون خود اطمینان بیشتری پیدا می کنند.

 

علائم ناشی از استرس در کودکان

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی دانشگاه با اشاره به تفاوت پاسخ کودکان و نوجوانان به استرس خاطرنشان کرد: کودکان کم سن در مقابله با استرس علایمی نظیر گریه یا تحریک بیش از حد را نشان می دهند یا شاهد علایم دیگری نظیر بازگشت به رفتارهای کودکانه ای که از آن خارج شدند، ترس از تنهایی خوابیدن، شب ادراری و واکنش های کودکانه کمتر از سن در آنها باشیم.

به گفته وی از دیگر علایم ناشی از مواجهه با استرس در کودکان و نوجوانان می توان به نگرانی یا غم بیش از حد، عادات ناسالم خوردن یا خوابیدن، تحریک پذیری و پرخاشگری در نوجوانان، عملکرد ضعیف تحصیلی، اختلال توجه و تمرکز اشاره کرد.

دکتر غفارزاده اجتناب از فعالیتهایی که قبلا از آنها  لذت می بردند، سردردهای غیرقابل توضیح یا دردهای منتشر در سراسر بدن، استفاده از دخانیات یا سایر داروها بدون تجویز پزشک را از دیگر عوارض ناشی از استرس در کودکان و نوجوانان برشمرد.

 

اقدامات موثر والدین برای حمایت روانی از فرزندان

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی به والدین توصیه کرد: در پاندمی کرونا حتما برای گفت وگو با فرزند خود درخصوص شیوع COVID-۱۹وقت گذاشته به سؤالات آنها صادقانه پاسخ دهند و حقایق مربوط به کرونا را به روشی قابل درک برای کودک و نوجوان خود بیان کنید.

وی تاکید کرد: والدین باید به فرزند خود اطمینان دهند که از امنیت برخوردار هستند. اگر فرزند شما نگران و ناراحت است به وی بگویید اشکالی ندارد زیرا ماهیت اپیدمی ها به این صورت است و راهکارهای مقابله با استرس را به آنها آموزش دهید تا بتوانند آن را مدیریت کنند.

دکتر غفارزاده مدیریت نحوه دریافت اخبار در خانواده را بسیار ضروری عنوان کرد تا تفاسیر نادرست اخبار و مواجهه با اطلاعات شبکه های اجتماعی منجر به افزایش نگرانی و ترس در خانواده نشود .

وی والدین را به برنامه ریزی مناسب برای کارهای روزمره فرزندان خود توصیه کرد و با توجه به تعطیلی مدارس بر ضرورت تدوین برنامه برای فعالیتهای یادگیری، آموزش، آرامش بخش یا تفریحی کودکان  تاکید کرد.

 

والدین با برنامه ریزی مناسب الگویی مناسب برای فرزندان خود باشند

به گفته دکتر غفارزاده، والدین در دوران پاندمی باید الگوی مناسبی برای کودکان خود بوده و برنامه ریزی مناسبی برای کارهای روزمره از قبیل مطالعه، ورزش، خواب و استراحت، تغذیه مناسب و متعادل و تفریحات خانوادگی در منزل انجام دهند. همچنین با توجه به لزوم رعایت پروتکل ها و فاصله گذاری اجتماعی با دوستان و بستگان از طریق تلفن و فضای مجازی ارتباط موثری برقرار کنند.

مدیر گروه سلامت روان معاونت بهداشتی دانشگاه همچنین از والدین خواست ضمن مطالعه بیشتر در مورد روش های موثر برای مقابله و مدیریت استرس کودکان به ارایه آموزش های لازم به فرزندان خود بپردازند.

 

راهکارهای ارتقای سلامت روان نوجوانان در بحران کرونا

دکتر غفارزاده؛ نوجوانی را از دوران های بحرانی و سخت زندگی افراد برشمرد و با اشاره به تاثیر پاندمی کرونا بر نوجوانان  افزود: تعطیلی مدارس و لغو رویدادهای اجتماعی باعث از دست رفتن برخی از مهمترین لحظات زندگی نوجوانان شد و آنان را از فعالیت‌هایی نظیر معاشرت و همنشینی با دوستان و شرکت در کلاس‌های مختلف درسی و غیر درسی محروم کرد.

 

نحوه مقابله با اضطراب

وی خطاب به نوجوانان که پاندمی کرونا باعث تغییر سبک زندگی و بروز اضطراب، انزوا و ناامیدی آنها شده است گفت: نگرانی و اضطراب شما از تعطیلی مدارس و خبرهای هشدارآمیز در این دوران کاملا طبیعی است و شما تنها نیستید.

 به گفته این دکترای روانشناسی، اضطراب عملکردی، تهدیدها را به فرد هشدار داده و برای محافظت و انجام اقدامات پیشگیرانه به وی کمک می کند. در پاندمی کرونا این امر باعث اخذ تصمیمات صحیحی نظیر پرهیز از دورهمی ها و حضور در اماکن شلوغ ، رعایت پروتکل های بهداشتی، شستن دست‌ها و استفاده از ماسک می شود.

دکتر غفارزاده به نوجوانان خاطرنشان کرد: این اقدامات شما و اطرافیانتان را در مقابل بیماری حفظ می کند و با این کار از اعضای جامعه‌ محافظت می‌ کنید و به آنها نشان می دهید که به آنها اهمیت می‌دهید.

وی همچنین بر کسب اطلاعات موثق از منابع معتبر مانند سایتهای دانشگاه های علوم پزشکی، وزارت بهداشت، یونیسف و سازمان بهداشت جهانی تاکید کرد .

مدیر گروه سلامت روانی معاونت بهداشتی به نوجوانان توصیه کرد: در صورت بروز نشانه های بیماری کرونا استرس نداشته باشند و اگر حالشان خوب نیست ونشانه‌های بیماری را در خود می‌ بینند، موضوع را با والدین یا بزرگسالان مورد اعتماد خود مطرح کنند تا با راهنمایی آنان اقدامات لازم برای درمان آنها و پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران انجام شود.

 

ذهن‌ تان را متوجه موضوعات دیگر کنید

دکتر غفارزاده انحراف توجه را از راهکارهای موثر در کاهش استرس برشمرد و گفت: وقتی مدت طولانی با شرایط سخت مواجه هستیم بهترین کار این است که مشکلات را به دو دسته تقسیم کنیم؛ مشکلات قابل کنترل و مواردی که هیچ کاری از دست ما درخصوص آنها ساخته نیست.

به گفته وی درحال حاضر مشکلات زیادی در دسته دوم قرار داشته و قابل کنترل توسط ما نیستند. تنها کاری که در این خصوص کمک می‌ کند کنار آمدن با این موارد و دور کردن افکارمان از موضوع است.

این دکترای روانشناسی به‌ عنوان راهی برای دستیابی به آرامش و توازن در زندگی روزمره‌ در پاندمی کرونا به نوجوانان پیشنهاد کرد برای کاهش استرس ناشی از شیوع بیماری کرونا ذهن خود را به موضوعات دیگر متوجه کنند، به تکالیف درسی خود‌ بپردازند،  فیلم‌های مورد علاقه شان را تماشا کرده یا موقع خواب کتاب داستان بخوانند. 

 

راه‌های جدید برای ارتباط با دوستانتان پیدا کنید

دکتر غفارزاده استفاده از فضای مجازی را بهترین راه ارتباطی نوجوانان با دوستانشان در عین رعایت فاصله اجتماعی عنوان کرد و به نوجوانان توصیه کرد به چالش‌هایی که درباره سلامت در رسانه‌های اجتماعی پدید آمده بپیوندند زیرا نوجوانان با خلاقیت خویش می توانند شیوه‌های جدید ارتباط آنلاین با یکدیگر و متفاوت از قبل را پیدا کنند.

وی همچنین نوجوانان را از دسترسی بی ‌وقفه به صفحات مجازی و رسانه‌های اجتماعی برحذر داشت و گفت: این کار ممکن است اضطراب شما را چندبرابر کند. بنابراین پیشنهاد می کنیم با کمک والدین ‌زمان ‌بندی و محدودیت استفاده از صفحات مجازی برای خود تعیین کنید.

 

 تمرکز بر فعالیت های مورد علاقه

مدیر گروه سلامت روان معاونت بهداشتی نوجوانان را به استفاده از فرصتها به شیوه ای سازنده برای مراقبت از سلامت روان و انجام فعالیت های مورد علاقه شان نظیر مطالعه کتاب جدید و یادگیری موسیقی توصیه کرد.

دکتر غفارزاده از دست دادن رویدادها و سرگرمی‌ها یا عدم شرکت در مسابقات ورزشی را برای نوجوانان بسیار ناگوار و ناراحت کننده برشمرد و بهترین راه را کنار آمدن با این موضوعات عنوان کرد.

وی به نوجوانان گفت: وقتی دچار احساسات ناراحت‌کننده هستید باید آن را بپذیرید و تنها راه چاره کنار آمدن با این احساسات و گذر از آن است. هیچ اشکالی ندارد غمگین باشید و اگر احساس غم را بروز دهید، زودتر حالتان بهتر می‌شود.

به گفته وی هرکسی احساسات خود را به گونه‌ای متفاوت بروز می‌ دهد. بعضی بچه‌ها به کارهای هنری روی می‌ آورند، بعضی دوست دارند با دوستان خود حرف بزنند و به این صورت با دیگران ارتباط برقرار کنند. مهم این است همان کاری که احساس می‌کنید  حالتان را  بهتر می کند انجام دهید.

 

سلامت روان سالمندان در دوران پاندمی کرونا

دکتر غفارزاده در بخش دیگری از این گفت وگو با اشاره به افزایش روند سالمندی در جهان و ایران حفظ سلامت روان سالمندان را يکي از امور مهم  واساسي برشمرد.

به گفته وی سالمندي بيماري نيست بلکه مرحله اي از چرخه زندگي همراه با انباشت خردمندي  است وفرصتي برای انتقال تجربيات فرد به نسل هاي بعدی محسوب می شود.

این دکترای روانشناسی بالینی با اشاره به کاهش تدريجي عملکرد برخي دستگاه هاي بدن در دوران سالمندی گفت: درصورت توجه به سلامتی، ورزش مرتب، رژيم غذايي سالم، استراحت کافي ومراقبت هاي طبي پيشگيرانه شاهد دوران سالمندي توام با سلامت جسمي ورواني  واجتماعي خواهیم بود.

مدیر گروه سلامت روانی معاونت بهداشتی پيري را يک فرايند مادام العمر عنوان کرد و گفت: افرادي  که شانس رسيدن به سن سالمندي را مي يابند، کساني هستند که با موفقيت مراحل مختلف زندگي راپشت سر گذاشتند.

وی کنترل و درمان به موقع علايم وبيماريها در دوران سالمندی را منجر به افزايش کيفيت زندگي دانست.  همچنین کليد اصلي سلامت روان در سالمندی را سلامت جسم ذکر کرد و به رابطه مستقیم این دوموضوع اشاره کرد.

به گفته دکتر غفارزاده، بروز اختلالات روانی نظیر اختلال تمرکز، تحريک پذيري، خلق افسرده، کاهش انرژي واضطراب به دليل سالمندي یک باور غلط در عامه مردم است. اما فرايند پيري سالم وپويا، شامل تغيير ناگهاني شخصيت افراد و از دست دادن هوش يا حافظه نمی شود و در صورت وجود چنين علايمي حتما فرد بايد به متخصص روانپزشکي مراجعه کند.

 

عوامل موثر در بروز اختلال در سلامت روان

وی با اشاره به استرس ناشی از پاندمی کرونا و تاثیرات آن برروی زندگی سالمندان خاطرنشان کرد: در پاندمی کرونا قرنطینه خانگی و محدود شدن معاشرت ها،  عوارض عاطفی، احساسی و روحی و روانی بسیاری برای سالمندان در پی داشت .

دکتر غفارزاده اضطراب وافسردگي، عدم تغذيه مناسب، مصرف دخانيات والکل، برخي داروها، تداخلات دارویي، عدم فعاليت وتحرک کافي، استرس وناراحتي ناشي از مرگ عزيزان، تنهايي ناشي از آن و بيماري هاي جسماني را از عوامل موثر در بروز اختلال در سلامت روان سالمندان ذکر کرد.

 

 راهکارهای ارتقای سلامت روان در سالمندان

این دکترای روانشناسی بالینی استراحت و خواب کافی در شبانه روز(هشت ساعت) را برای داشتن ذهني آرام و افزایش انرژی در سالمندان ضروری دانست و بر ورزش منظم و فعالیت بدنی روزانه تاکید کرد.

مدیر گروه سلامت روان معاونت امور بهداشتی فعالیت بدنی منظم و ملایم در سالمندان مثل پیاده روی ۳۰ دقیقه ای در منزل را با توجه به قرنطینه خانگی باعث کاهش بیماریهای قلبی عروقی، کاهش خطر پوکی استخوان، بهبودعملکرد تنفسی و جریان خون، حفظ وزن ایده ال وتناسب اندام و احساس آرامش جسمی وروانی ذکر کرد.

وی تاکید کرد در بسیاری موارد با رژیم غذایی و ورزش، بدون مداخلات جراحی یا طبی اضافی، می توان فرایند یک بیماری را متوقف کرد.

به گفته دکتر غفارزاده در دوران سالمندی حافظه کوتاه مدت ممکن است دچار نقصان شود و افزود: سالمندان از عقل و خرد، قدرت قضاوت و توانایی تصمیم گیری صحیح با توجه به یک عمر تجربه برخوردار هستند اما برای جلوگیری از نقص حافظه و تمرکز بهتر است با حل جدول و معما، مطالعه کتب مختلف، قصه خوانی برای کودکان ذهن خود را سالم نگه دارند.

وی با توجه به محدودیت های ارتباطی و معاشرتی در پاندمی کرونا خطاب به سالمندان گفت: برای یادگیری چیزهای تازه هیچ وقت دیر نیست، بنابراین بهتر است نحوه کار با رایانه و اپلیکیشن های مختلف موبایلی را یاد گرفته و از طریق ایمیل و فضای مجازی با دوستان وآشنایان وبستگان خود تماس بگیرند.

دکتر غفارزاده، انزوای سالمندان در دوران کرونا را باعث آسیب پذیرتر شدن آنان نسبت به افسردگی برشمرد و خاطرنشان کرد: سالمندان می توانند روابط اجتماعی خود را به صورت مجازی و تلفنی ادامه دهند و ضمن ارتباط با جوانان و سایر بستگان به انتقال ارزش های فرهنگی به نسل جوان بپردازند. در این صورت احساس سودمندی و عزت نفس آنان حفظ  شده و از انزوا و افسردگی و استرس روزمره رها می شوند.

به گفته وی یادآوری و تعریف خاطرات گذشته برای فرزندان ونوه ها و حتی تماشای آلبوم عکس های قدیمی وصحبت درخصوص آنها از دیگر راهکارهای تقویت حافظه در سالمندان است. مشارکت در امور خیریه و کمک به نیازمندان نیز در ايجاد آرامش روحي و رواني سالمندان بسيار موثر است.

دکتر غفارزاده سالمندان را به توجه به سلامتی، پیگیری روند درمان بیماری، پرهیز از مصرف دخانیات والکل، داشتن رژیم غذایی مناسب، کاهش مصرف نمک و چربي، مصرف همه گروههای غذایی به خصوص ميوه وسبزيجات تازه ولبنیات توصیه کرد.

تداوم فعالیت های جنسی در دوران سالمندی

وی فعالیت جنسی رضایت بخش در دوران سالمندی را طبیعی و امکان پذیر برشمرد و گفت:  بسیاری از سالمندان بر اساس باور غلط عامه این فعالیتها را با افزایش سن کنار می گذارند.

دکتر غفارزاده یادآور شد: در برخی افراد فعالیت جنسی با افزایش سن به صورت تدریجی کاهش می یابد اما به نظر می رسد عوامل فرهنگی واجتماعی در تغییرات جنسی سالمندان بیش از تغییرات روانشناختی ناشی از پیری نقش داشته باشد.

این دکترای روانشناسی بالینی مهمترین عوامل موثر در میزان فعالیت جنسی در سن بالا را شامل بقا وسلامتی همسر، سلامتی فرد ومیزان فعالیت جنسی وی در گذشته، استرس، افسردگی، اضطراب، تعارض های زناشویی، بیماری های جسمی، عوارض برخی از داروهای فشار خون و قلبی عنوان کرد.

مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت امور بهداشتی ؛ روش زندگی سالم وحفظ سلامت، رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم وعادات بهداشتی درست را  موثرترین راه برای کاهش خطر بیماری های مزمن ونیاز به داروهایی ذکر کرد که ممکن است فعالیت جنسی را در سالمندان مختل کند.

دکتر غفارزاده با توجه به عوارض ناشی از پاندمی کرونا بر روی سلامت روان به سالمندان توصیه کرد: اگر اخیرا دچار احساس تغییر خلق، کاهش انرژی، کاهش لذت بردن از فعالیت های روزمره، احساس گناه، حس بی ارزشی، میل به تنهایی، دلشوره واضطراب، کاهش خواب واشتها، کاهش وزن وشکایات متعدد جسمانی شدید حتما همراه یکی از اعضای خانواده به متخصص روانپزشکی مراجعه کنید تا از نظر افسردگی و اضطراب مورد بررسی قرار گیرید.